Nasza historia
Historia Archiwum
Archiwum Diecezjalne we Włocławku funkcjonuje pod tą nazwą od 1953 r. Przed II wojną światową nosiło nazwę Archiwum Kapituły Włocławskiej, co było spuścizną po wcześniejszych wiekach, kiedy biskupi mało rezydowali we Włocławku, a troska o całość akt diecezji była powierzona kapitule, której członkowie stale rezydowali przy katedrze. Po II wojnie światowej archiwum uległo całkowitemu przeorganizowaniu na skutek rewindykacji zasobów po ogromnych stratach, stanowiących rezultat niszczycielskich działań niemieckiego okupanta (zasób archiwum został w całości wywieziony z Włocławka). W 1947 r. bp K. Radoński przychylił się do wniosku ks. S. Librowskiego, by zmienić nazwę instytucji na Archiwum Akt Dawnych Diecezji Włocławskiej (w odróżnieniu od Archiwum Akt Nowych, mieszczącego się w składnicach akt kurii diecezjalnej i sądu kościelnego).
Wszystkie zmiany powojenne w organizacji archiwum były przeprowadzone staraniem ks. S. Librowskiego, pełniącego wówczas stanowisko kierownika Archiwum Akt Dawnych i archiwariusza kurii diecezjalnej. Oprócz określenia zadań poprzez zmianę nazwy instytucji ks. S. Librowski opracował statut Archiwum Diecezjalnego we Włocławku i regulamin jego pracowni naukowej, które 3 marca 1953 r. zatwierdził administrujący diecezją bp F. Korszyński. Po ponad siedmiu latach 25 października 1960 r. udoskonaloną wersję statutu i regulaminu instytucji zatwierdził ordynariusz bp A. Pawłowski.
Ponieważ z powodu braków w szeregach kapłanów kierujący instytucją ks. S. Librowski spełniał w tym czasie również obowiązki duszpasterskie, nauczał religii, odbywał studia specjalistyczne i był wykładowcą w seminarium duchownym, od 1 lipca 1951 r. bp F. Korszyński przydzielił ks. kierownikowi pomoc w osobie s. Władysławy Szymańskiej ze Zgromadzenia Sióstr „Wspólnej Pracy” od Niepokalanej Maryi, którą po roku pracy zastąpiła s. Jolanta Zdrojewska z tego samego zgromadzenia. Od początku 1955 r. ks. dyrektor pracę w archiwum kurialnym zlecił s. J. Zdrojewskiej, by w całości zająć się zarządem administracyjnym, technicznym i naukowym w archiwum diecezjalnym. Jego pracę w imieniu ordynariusza kontrolował kurator ks. Jan Adamecki, a z ramienia kapituły – jej delegat ks. Leon Andrzejewski. W tym czasie ks. dyrektor zorganizował kancelarię archiwum. W 1960 r. utworzył stanowisko sekretarki, na które powołano s. Laurencję Jędrzejczak ZSNM.
Wszystkie zmiany powojenne w organizacji archiwum były przeprowadzone staraniem ks. S. Librowskiego, pełniącego wówczas stanowisko kierownika Archiwum Akt Dawnych i archiwariusza kurii diecezjalnej. Oprócz określenia zadań poprzez zmianę nazwy instytucji ks. S. Librowski opracował statut Archiwum Diecezjalnego we Włocławku i regulamin jego pracowni naukowej, które 3 marca 1953 r. zatwierdził administrujący diecezją bp F. Korszyński. Po ponad siedmiu latach 25 października 1960 r. udoskonaloną wersję statutu i regulaminu instytucji zatwierdził ordynariusz bp A. Pawłowski.
Ponieważ z powodu braków w szeregach kapłanów kierujący instytucją ks. S. Librowski spełniał w tym czasie również obowiązki duszpasterskie, nauczał religii, odbywał studia specjalistyczne i był wykładowcą w seminarium duchownym, od 1 lipca 1951 r. bp F. Korszyński przydzielił ks. kierownikowi pomoc w osobie s. Władysławy Szymańskiej ze Zgromadzenia Sióstr „Wspólnej Pracy” od Niepokalanej Maryi, którą po roku pracy zastąpiła s. Jolanta Zdrojewska z tego samego zgromadzenia. Od początku 1955 r. ks. dyrektor pracę w archiwum kurialnym zlecił s. J. Zdrojewskiej, by w całości zająć się zarządem administracyjnym, technicznym i naukowym w archiwum diecezjalnym. Jego pracę w imieniu ordynariusza kontrolował kurator ks. Jan Adamecki, a z ramienia kapituły – jej delegat ks. Leon Andrzejewski. W tym czasie ks. dyrektor zorganizował kancelarię archiwum. W 1960 r. utworzył stanowisko sekretarki, na które powołano s. Laurencję Jędrzejczak ZSNM.
Archiwum Diecezjalne we Włocławku od 1900 r. aż do tej pory mieści się w dobudowanym do katedry w 1521 r. kapitularzu, przebudowanym w latach 90. XIX stulecia. Po II wojnie światowej należało archiwum pod względem wyposażenia na nowo urządzić. Za czasów bp. A. Pawłowskiego w 1953 r. uzupełniono i pomalowano półki w pomieszczeniach nad kaplicami południowymi katedry. Od 1948 r. funkcjonował w archiwum księgozbiór podręczny, stale poszerzany. Problemem natomiast był brak właściwej pracowni naukowej, dlatego przyjezdni kwerendziści od 1955 r. korzystali z czytelni biblioteki seminaryjnej.
Duże po wojnie wydatki Archiwum Diecezjalnego we Włocławku pokrywał ustanowiony w 1948 r. w kasie kurii specjalny budżet. Wiele zachodów musiał dokonać ks. S. Librowski, aby wystarać się o podwyżki w obciążonym w okresie powojennym budżecie kurii diecezjalnej (w ciągu niecałych trzech lat 1950-1952 wzrósł on ponad dwukrotnie)
Ks. S. Librowski w latach 1953-1958 dokonał rewindykacji wielu dyplomów i paczek akt z Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu i Trybunału Metropolitalnego Gnieźnieńskiego. Należało także odesłać akta obce, które omyłkowo znalazły się we Włocławku, do Archiwum Diecezjalnego w Łodzi, Kurii Metropolitalnej Warszawskiej i bp. Tadeusza Zakrzewskiego do Płocka (ks. dyrektor dokonał tego w latach 1951-1953). W 1951 r. ks. S. Librowski skoncentrował w archiwum akta dekanatu lipnowskiego (XIX-XX w.), akta dekanatu szadkowskiego (XIX w.), w 1952 r. – akta z dekanatu kaliskiego (XVIII-XIX w.), a w latach 1952-1955 – całość akt kapituły kaliskiej.
W ramach scalania akt w grudniu 1953 r. ks. S. Librowski wykupił z antykwariatu w Zakopanem księgę akt oficjała kaliskiego z lat 1480-1486, a w październiku 1955 r. – od Mariana Świniarskiego z Poznania 50 dokumentów papierowych parafii Kamionacz. Jednocześnie ks. dyrektor czuwał nad konserwacją porządkowanych zbiorów, wykonując wszystkie w tej kwestii zalecenia Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (odkurzanie, dezynsekcja i oprawianie akt). W 1951 r. uporządkowano akta kapituł kolegiackich i innych instytutów kościelnych, w 1952 – akta Konsystorza Generalnego Włocławskiego i Kurii Diecezjalnej we Włocławku. Przy okazji porządkowania ks. S. Librowski podzielił cały zasób archiwalny na zespoły, przywrócił aktom układ kancelaryjny i sporządził inwentarz prawie wszystkich archiwaliów.
Ks. S. Librowski w latach 1953-1958 dokonał rewindykacji wielu dyplomów i paczek akt z Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu i Trybunału Metropolitalnego Gnieźnieńskiego. Należało także odesłać akta obce, które omyłkowo znalazły się we Włocławku, do Archiwum Diecezjalnego w Łodzi, Kurii Metropolitalnej Warszawskiej i bp. Tadeusza Zakrzewskiego do Płocka (ks. dyrektor dokonał tego w latach 1951-1953). W 1951 r. ks. S. Librowski skoncentrował w archiwum akta dekanatu lipnowskiego (XIX-XX w.), akta dekanatu szadkowskiego (XIX w.), w 1952 r. – akta z dekanatu kaliskiego (XVIII-XIX w.), a w latach 1952-1955 – całość akt kapituły kaliskiej.
W ramach scalania akt w grudniu 1953 r. ks. S. Librowski wykupił z antykwariatu w Zakopanem księgę akt oficjała kaliskiego z lat 1480-1486, a w październiku 1955 r. – od Mariana Świniarskiego z Poznania 50 dokumentów papierowych parafii Kamionacz. Jednocześnie ks. dyrektor czuwał nad konserwacją porządkowanych zbiorów, wykonując wszystkie w tej kwestii zalecenia Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (odkurzanie, dezynsekcja i oprawianie akt). W 1951 r. uporządkowano akta kapituł kolegiackich i innych instytutów kościelnych, w 1952 – akta Konsystorza Generalnego Włocławskiego i Kurii Diecezjalnej we Włocławku. Przy okazji porządkowania ks. S. Librowski podzielił cały zasób archiwalny na zespoły, przywrócił aktom układ kancelaryjny i sporządził inwentarz prawie wszystkich archiwaliów.
Dzięki inicjatywie ks. dyrektora klerycy z włocławskiego seminarium w czasie letnich wakacji na początku lat 60. przeprowadzili w całej diecezji inwentaryzację archiwaliów parafialnych, dzięki której okazało się, że aż 71 parafii posiada obfite zbiory, przekraczające 50 fascykułów ksiąg lub akt. Wykaz sporządzony przez kleryków posłużył później do przeprowadzenia koncentracji akt w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku.
(Z dysertacji doktorskiej ks. Zbigniewa Gmurczyka Kościół włocławski w rzeczywistości PRL-u za czasów biskupa Antoniego Pawłowskiego (1951-1968))
W 1978 r. stanowisko dyrektora Archiwum Diecezjalnego we Włocławku objął ks. prof. Witold Kujawski. Zarządzał Archiwum do 2013 r., znacznie poszerzając jego zasób i opracowując wiele zespołów – zwłaszcza akta wizytacyjne. Pozostawił po sobie ogólny rzut na historię Archiwum od początków jego istnienia [ZOBACZ].
(Dalsza historia archiwum – w opracowaniu)